Προσθέτω, προσθέτω, προσθέτω

 Κάτι πολύ σημαντικό που πρέπει να ειπωθεί εδώ είναι ότι στη διαδικασία της γραφής η πρώτη φάση απαιτεί πρόσθεση, συσσώρευση στοιχείων, χαρακτηριστικών, λεπτομερειών και γενικά μία διαδικασία "γεμίσματος". Σε δεύτερη φάση θα περάσουμε στην αφαίρεση. Δηλαδή θα αρχίσουμε να αδειάζουμε το κείμενο από περιττά στοιχεία, βαρίδια, υπερπληροφόρηση, φλυαρία, λέξεις άχρηστες που αφαιρούν από το ύφος μας.

 Με βάση όσα έχουμε ήδη πει για τη περιγραφή και την ανάπτυξη χαρακτήρων, είμαστε στη πρώτη φάση ακόμη. Επίσης, είναι χρήσιμο, από τη στιγμή που θα δούμε κάτι στη φαντασία μας, να το καταγράψουμε! Να αποτυπωθεί στο χαρτί ή στην οθόνη του υπολογιστή μας. Γι' αυτό βοηθάει να έχουμε μια λίστα σημειώσεων. Παλιά οι συγγραφείς κυκλοφορούσαν με ένα μπλοκάκι στη τσέπη τους.

 Μία άλλη βασική αρχή είναι αυτή των αισθήσεων. Γράφουμε με τις ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ μας. Όπως δηλαδή αντιλαμβανόμαστε, έτσι πρέπει και να γράφουμε. Πρέπει ο αναγνώστης να μπορεί να ακούσει τους χαρακτήρες μας, να τους δει, να τους μυρίσει. Χρησιμοποιήστε όλες τις αισθήσεις σας για να περιγράψετε κάποιον. Φοράει άρωμα; Μυρίζει σαν το φαγητό που μόλις έφαγε ή μαγειρεύει; Όταν τον ακούτε, ακούτε τη φωνή του; Ακούτε πώς μιλάει; Όχι μόνο τι λέει. Μιλάει γρήγορα; Μιλάει αργά; Έχει κάποια ιδιαίτερη προφορά; Τοπικό ιδίωμα; Είναι από την πόλη; Είναι από την επαρχία; Είναι από τον βορρά ή από τον νότο; Μπορεί όλα τα πρόσωπα να είναι από την Ελλάδα, αλλά αλλιώς μιλάει ο Αθηναίος, αλλιώς ο Θεσσαλονικιός, αλλιώς ο Κρητικός κ.ο.κ

Η αρχή της παρατήρησης

 Η σωστή βάση για την περιγραφή είναι η "αρχή της παρατήρησης". Αν θέλετε να περιγράψετε κάτι, το καλύτερο που έχετε να κάνετε είναι να ξεκινήσετε να παρατηρείτε. Παρατηρήστε τα πάντα γύρω σας. Είπαμε ότι κάποιος μέσα στην αφήγηση πρέπει να έχει σώμα, δηλαδή φυσική υπόσταση. Τα θέματα στην αφήγηση πρέπει να περιέχουν φυσικό σώμα είτε πρόκειται για κάποιον που ξέρω καλά είτε για μυθικό πρόσωπο. Το σώμα πρέπει να αποδίδεται λεπτομερώς: ύψος, χρώμα (φυλή), πρόσωπο. Πώς είναι το σχήμα του προσώπου, είναι στρογγυλό;  Tι όψη έχει, είναι φιλικό; Είναι όμορφο, έχει κάτι ιδιαίτερο, μοιάζει με κάποιον διάσημο; Πώς είναι τα αυτιά, η μύτη, το στόμα, ο λαιμός;  Κυρίως παρατηρήστε τους ανθρώπους. Πώς στέκονται, πώς μιλούν. Κάνουν μορφασμούς; Κουνούν τα χέρια καθώς μιλάνε;

 Αρχίστε να παρατηρείτε προσεκτικά γύρω σας τους ανθρώπους. Εστιάστε σε χαρακτηριστικά που σας ενδιαφέρουν. Αν θέλετε να περιγράψετε έναν έφηβο, παρατηρήστε τους εφήβους, πώς ντύνονται, πώς μιλούν. Αν θέλετε να περιγράψετε έναν άνθρωπο μέσης ηλικίας, το ίδιο. Πώς κινείται σε ένα χώρο, είναι γρήγορος ή αργός στις κινήσεις του; 

 Η παρατήρηση χρησιμεύει για να ξεκλειδώσουμε τις ιστορίες μας. Αφού λοιπόν, έχουμε βρει ποιανού την ιστορία θέλουμε να αφηγηθούμε, το επόμενο βήμα είναι να αρχίσουμε να τον συνθέτουμε σε φυσική υπόσταση, με χαρακτηριστικά, κινήσεις κ.λπ.

Εμείς κι οι άλλοι

 Ποιον όμως, θα βάλουμε στο κέντρο; Ποιανού λοιπόν, την ιστορία θέλουμε να αφηγηθούμε; Ένος παιδιού που κάνει φασαρία στο εστιατόριο και η μαμά του το παρατηρεί, ενός γέρου στο νοσοκομείο, ενός καθηγητή μας από το σχολείο που δε γνωρίζαμε τίποτε για τη προσωπική ζωή του; Ποιος μας ενδιαφέρει πραγματικά, ώστε να τον κάνουμε χαρακτήρα; Ποιος μας εξυπηρετεί σε αυτό που θέλουμε να πούμε; 

 Ας τα πάρουμε όμως ένα-ένα. Αυτοί με τους οποίους μπορούμε να ξεκινήσουμε είναι αυτοί που ξέρουμε καλύτερα. Δηλαδή, εμείς και η οικογένεια μας. Ξεκινάμε από κάτι πολύ οικείο και σιγά-σιγά το διευρύνουμε. Από την οικογένεια, στα πρόσωπα της κοινότητας που ανήκουμε, του σχολείου, της εργασίας, της πόλης, της χώρας. Όταν πια έχουμε αυξηθεί σε ικανότητα μπορούμε να φτάσουμε στην αφήγηση που περικλείει όλο τον πολιτισμό μας. Καλό όμως είναι, να ξεκινάμε από κάτι που ήδη γνωρίζουμε αρκετά από την εμπειρία μας. Αυτό μπορεί να είναι η μητέρα μας, η αδερφή μας, ο αδερφός. Και φυσικά τους ανασυνθέτουμε. Μπορεί να είναι η μητέρα μας τριάντα χρόνια πριν, ο αδερφός δέκα χρόνια μετά. Κατ' αυτό τον τρόπο υπάρχουν μεν, αλλά και τους αναδημιουργούμε.

Ποιος;

Πώς δημιουργώ χαρακτήρες; Πώς περιγράφω κάποιον; Πώς παίρνει σάρκα και οστά μία απλή περιγραφή ώστε να παράξει έναν άρτιο χαρακτήρα; Απαντώντας στο πρώτο από τα ερωτήματα που θέσαμε στο προηγούμενο άρθρο, δηλαδή ΠΟΙΟΣ, προκύπτει το ερώτημα για το πρόσωπο το οποίο δρα στο κείμενο, τον ήρωα, τον χαρακτήρα.

 Ο Χάρυ Πότερ για παράδειγμα, είναι ένα τέτοιο πρόσωπο. Πώς όμως, φτιάχνουμε ένα τέτοιο πρόσωπο;

 Καταρχάς χρειάζεται να θυμόμαστε ότι στη περιγραφή μπορεί να υπάρχουν:

α) Εξωτερικά στοιχεία (χαρακτηριστικά, ενδυμασία)

β) Εσωτερικά στοιχεία (σκέψεις, συναισθήματα)

γ) Συμπεριφορά (διάλογος, ενέργειες)

 Για ακόμη όμως μια φορά, θα αποφύγω τεχνικές λεπτομέρειες, οι οποίες ξερω ότι κουράζουν. Ας πούμε κάτι άλλο. Η ιστορία μας χρειάζεται πρόσωπο και σώμα. Ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται κάτι ως ενιαίο ΣΩΜΑ. Είτε πρόκειται για πλάσμα της φαντασίας μας, μυθικό τέρας, υπαρκτό πρόσωπο, εξωγήινο ον, χρειάζεται να αποτυπώνεται ως σώμα απτό!

 Το δεύτερο σημαντικό μετά το σώμα-πρόσωπο, είναι η ΙΣΤΟΡΙΑ. Αλήθεια, ποιανού την ιστορία θέλω να αφηγηθώ; Ποια ιστορία με ενδιαφέρει; Προσοχή! Όχι τι μπορεί να ενδιαφέρει τους άλλους. Αυτό που ενδιαφέρει εμένα έχει αξία και θα αποτυπωθεί καλά. 

 Άρα, για να συνοψίσουμε ως εδώ: Η περιγραφή του προσώπου-σώματος σχετίζεται με την ανάπτυξη του χαρακτήρα κι αυτός με τη σειρά του με την ιστορία.

Κάποιος, κάπου, κάποτε...

 Και τί χρειάζεται για να γράψω μια ιστορία; 

Ok, καταρχάς χρειάζεται να κάνουμε τρεις βασικές ερωτήσεις, ώστε να προκύψουν και οι ακόλουθες απαντήσεις. Ποιος; Πού; Πότε; Δε χρειάζεται να απαντιούνται άμεσα: Ο Γιάννης στο χωριό του, το 1995. Αρκεί να διαφαίνεται μέσα από την αφήγηση. Τα συμφραζόμενα αφήνουν ίχνη ποιος-πού-πότε. Ένας γλωσσολόγος θα μας έλεγε ότι το περικείμενο (context) μας δίνει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες. Για παράδειγμα, σε ένα διήγημα του Παπαδιαμάντη καταλαβαίνουμε ότι πρόκειται για παραθαλάσσιο ή νησιωτικό χωριο της ελληνικής υπαίθρου, ότι το κεντρικό πρόσωπο είναι μάλλον νεαρό και η εποχή σίγουρα στις αρχες του περασμένου αιώνα. Δε μας το λέει, αλλά φαίνεται. Δηλαδή, το συνάγουμε από στοιχεία όπως, η χρήση της γλώσσας, η περιγραφή του χώρου-τόπου, η σκιαγράφηση των προσώπων, όπως διαμορφώνεται από τη συμπεριφορά και τις σκέψεις τους, αλλά και από εξωγλωσσικά στοιχεία, όπως είναι οι πληροφορίες για τον ίδιο τον δημιουργό του κειμένου. 

Όταν λοιπόν προκύπτει να απαντιούνται αυτά τα τρία ερωτήματα από το ίδιο το κείμενο μας, έχουμε ήδη τον βασικό κορμό έτοιμο.