Προσθέτω, προσθέτω, προσθέτω

 Κάτι πολύ σημαντικό που πρέπει να ειπωθεί εδώ είναι ότι στη διαδικασία της γραφής η πρώτη φάση απαιτεί πρόσθεση, συσσώρευση στοιχείων, χαρακτηριστικών, λεπτομερειών και γενικά μία διαδικασία "γεμίσματος". Σε δεύτερη φάση θα περάσουμε στην αφαίρεση. Δηλαδή θα αρχίσουμε να αδειάζουμε το κείμενο από περιττά στοιχεία, βαρίδια, υπερπληροφόρηση, φλυαρία, λέξεις άχρηστες που αφαιρούν από το ύφος μας.

 Με βάση όσα έχουμε ήδη πει για τη περιγραφή και την ανάπτυξη χαρακτήρων, είμαστε στη πρώτη φάση ακόμη. Επίσης, είναι χρήσιμο, από τη στιγμή που θα δούμε κάτι στη φαντασία μας, να το καταγράψουμε! Να αποτυπωθεί στο χαρτί ή στην οθόνη του υπολογιστή μας. Γι' αυτό βοηθάει να έχουμε μια λίστα σημειώσεων. Παλιά οι συγγραφείς κυκλοφορούσαν με ένα μπλοκάκι στη τσέπη τους.

 Μία άλλη βασική αρχή είναι αυτή των αισθήσεων. Γράφουμε με τις ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ μας. Όπως δηλαδή αντιλαμβανόμαστε, έτσι πρέπει και να γράφουμε. Πρέπει ο αναγνώστης να μπορεί να ακούσει τους χαρακτήρες μας, να τους δει, να τους μυρίσει. Χρησιμοποιήστε όλες τις αισθήσεις σας για να περιγράψετε κάποιον. Φοράει άρωμα; Μυρίζει σαν το φαγητό που μόλις έφαγε ή μαγειρεύει; Όταν τον ακούτε, ακούτε τη φωνή του; Ακούτε πώς μιλάει; Όχι μόνο τι λέει. Μιλάει γρήγορα; Μιλάει αργά; Έχει κάποια ιδιαίτερη προφορά; Τοπικό ιδίωμα; Είναι από την πόλη; Είναι από την επαρχία; Είναι από τον βορρά ή από τον νότο; Μπορεί όλα τα πρόσωπα να είναι από την Ελλάδα, αλλά αλλιώς μιλάει ο Αθηναίος, αλλιώς ο Θεσσαλονικιός, αλλιώς ο Κρητικός κ.ο.κ

Η αρχή της παρατήρησης

 Η σωστή βάση για την περιγραφή είναι η "αρχή της παρατήρησης". Αν θέλετε να περιγράψετε κάτι, το καλύτερο που έχετε να κάνετε είναι να ξεκινήσετε να παρατηρείτε. Παρατηρήστε τα πάντα γύρω σας. Είπαμε ότι κάποιος μέσα στην αφήγηση πρέπει να έχει σώμα, δηλαδή φυσική υπόσταση. Τα θέματα στην αφήγηση πρέπει να περιέχουν φυσικό σώμα είτε πρόκειται για κάποιον που ξέρω καλά είτε για μυθικό πρόσωπο. Το σώμα πρέπει να αποδίδεται λεπτομερώς: ύψος, χρώμα (φυλή), πρόσωπο. Πώς είναι το σχήμα του προσώπου, είναι στρογγυλό;  Tι όψη έχει, είναι φιλικό; Είναι όμορφο, έχει κάτι ιδιαίτερο, μοιάζει με κάποιον διάσημο; Πώς είναι τα αυτιά, η μύτη, το στόμα, ο λαιμός;  Κυρίως παρατηρήστε τους ανθρώπους. Πώς στέκονται, πώς μιλούν. Κάνουν μορφασμούς; Κουνούν τα χέρια καθώς μιλάνε;

 Αρχίστε να παρατηρείτε προσεκτικά γύρω σας τους ανθρώπους. Εστιάστε σε χαρακτηριστικά που σας ενδιαφέρουν. Αν θέλετε να περιγράψετε έναν έφηβο, παρατηρήστε τους εφήβους, πώς ντύνονται, πώς μιλούν. Αν θέλετε να περιγράψετε έναν άνθρωπο μέσης ηλικίας, το ίδιο. Πώς κινείται σε ένα χώρο, είναι γρήγορος ή αργός στις κινήσεις του; 

 Η παρατήρηση χρησιμεύει για να ξεκλειδώσουμε τις ιστορίες μας. Αφού λοιπόν, έχουμε βρει ποιανού την ιστορία θέλουμε να αφηγηθούμε, το επόμενο βήμα είναι να αρχίσουμε να τον συνθέτουμε σε φυσική υπόσταση, με χαρακτηριστικά, κινήσεις κ.λπ.

Εμείς κι οι άλλοι

 Ποιον όμως, θα βάλουμε στο κέντρο; Ποιανού λοιπόν, την ιστορία θέλουμε να αφηγηθούμε; Ένος παιδιού που κάνει φασαρία στο εστιατόριο και η μαμά του το παρατηρεί, ενός γέρου στο νοσοκομείο, ενός καθηγητή μας από το σχολείο που δε γνωρίζαμε τίποτε για τη προσωπική ζωή του; Ποιος μας ενδιαφέρει πραγματικά, ώστε να τον κάνουμε χαρακτήρα; Ποιος μας εξυπηρετεί σε αυτό που θέλουμε να πούμε; 

 Ας τα πάρουμε όμως ένα-ένα. Αυτοί με τους οποίους μπορούμε να ξεκινήσουμε είναι αυτοί που ξέρουμε καλύτερα. Δηλαδή, εμείς και η οικογένεια μας. Ξεκινάμε από κάτι πολύ οικείο και σιγά-σιγά το διευρύνουμε. Από την οικογένεια, στα πρόσωπα της κοινότητας που ανήκουμε, του σχολείου, της εργασίας, της πόλης, της χώρας. Όταν πια έχουμε αυξηθεί σε ικανότητα μπορούμε να φτάσουμε στην αφήγηση που περικλείει όλο τον πολιτισμό μας. Καλό όμως είναι, να ξεκινάμε από κάτι που ήδη γνωρίζουμε αρκετά από την εμπειρία μας. Αυτό μπορεί να είναι η μητέρα μας, η αδερφή μας, ο αδερφός. Και φυσικά τους ανασυνθέτουμε. Μπορεί να είναι η μητέρα μας τριάντα χρόνια πριν, ο αδερφός δέκα χρόνια μετά. Κατ' αυτό τον τρόπο υπάρχουν μεν, αλλά και τους αναδημιουργούμε.

Ποιος;

Πώς δημιουργώ χαρακτήρες; Πώς περιγράφω κάποιον; Πώς παίρνει σάρκα και οστά μία απλή περιγραφή ώστε να παράξει έναν άρτιο χαρακτήρα; Απαντώντας στο πρώτο από τα ερωτήματα που θέσαμε στο προηγούμενο άρθρο, δηλαδή ΠΟΙΟΣ, προκύπτει το ερώτημα για το πρόσωπο το οποίο δρα στο κείμενο, τον ήρωα, τον χαρακτήρα.

 Ο Χάρυ Πότερ για παράδειγμα, είναι ένα τέτοιο πρόσωπο. Πώς όμως, φτιάχνουμε ένα τέτοιο πρόσωπο;

 Καταρχάς χρειάζεται να θυμόμαστε ότι στη περιγραφή μπορεί να υπάρχουν:

α) Εξωτερικά στοιχεία (χαρακτηριστικά, ενδυμασία)

β) Εσωτερικά στοιχεία (σκέψεις, συναισθήματα)

γ) Συμπεριφορά (διάλογος, ενέργειες)

 Για ακόμη όμως μια φορά, θα αποφύγω τεχνικές λεπτομέρειες, οι οποίες ξερω ότι κουράζουν. Ας πούμε κάτι άλλο. Η ιστορία μας χρειάζεται πρόσωπο και σώμα. Ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται κάτι ως ενιαίο ΣΩΜΑ. Είτε πρόκειται για πλάσμα της φαντασίας μας, μυθικό τέρας, υπαρκτό πρόσωπο, εξωγήινο ον, χρειάζεται να αποτυπώνεται ως σώμα απτό!

 Το δεύτερο σημαντικό μετά το σώμα-πρόσωπο, είναι η ΙΣΤΟΡΙΑ. Αλήθεια, ποιανού την ιστορία θέλω να αφηγηθώ; Ποια ιστορία με ενδιαφέρει; Προσοχή! Όχι τι μπορεί να ενδιαφέρει τους άλλους. Αυτό που ενδιαφέρει εμένα έχει αξία και θα αποτυπωθεί καλά. 

 Άρα, για να συνοψίσουμε ως εδώ: Η περιγραφή του προσώπου-σώματος σχετίζεται με την ανάπτυξη του χαρακτήρα κι αυτός με τη σειρά του με την ιστορία.

Κάποιος, κάπου, κάποτε...

 Και τί χρειάζεται για να γράψω μια ιστορία; 

Ok, καταρχάς χρειάζεται να κάνουμε τρεις βασικές ερωτήσεις, ώστε να προκύψουν και οι ακόλουθες απαντήσεις. Ποιος; Πού; Πότε; Δε χρειάζεται να απαντιούνται άμεσα: Ο Γιάννης στο χωριό του, το 1995. Αρκεί να διαφαίνεται μέσα από την αφήγηση. Τα συμφραζόμενα αφήνουν ίχνη ποιος-πού-πότε. Ένας γλωσσολόγος θα μας έλεγε ότι το περικείμενο (context) μας δίνει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες. Για παράδειγμα, σε ένα διήγημα του Παπαδιαμάντη καταλαβαίνουμε ότι πρόκειται για παραθαλάσσιο ή νησιωτικό χωριο της ελληνικής υπαίθρου, ότι το κεντρικό πρόσωπο είναι μάλλον νεαρό και η εποχή σίγουρα στις αρχες του περασμένου αιώνα. Δε μας το λέει, αλλά φαίνεται. Δηλαδή, το συνάγουμε από στοιχεία όπως, η χρήση της γλώσσας, η περιγραφή του χώρου-τόπου, η σκιαγράφηση των προσώπων, όπως διαμορφώνεται από τη συμπεριφορά και τις σκέψεις τους, αλλά και από εξωγλωσσικά στοιχεία, όπως είναι οι πληροφορίες για τον ίδιο τον δημιουργό του κειμένου. 

Όταν λοιπόν προκύπτει να απαντιούνται αυτά τα τρία ερωτήματα από το ίδιο το κείμενο μας, έχουμε ήδη τον βασικό κορμό έτοιμο.

Η αφήγηση, το Game of thrones και οι ηροδότειες νουβέλες

 Τι κοινό μπορεί να έχουν η αφήγηση, τα σήριαλς και ο Ηρόδοτος; Είναι αλήθεια ότι  ο άνθρωπος από πολύ μικρή ηλικία τρελαίνεται να ακούει, να μαθαίνει, να παρακολουθεί ιστορίες. Από το κουτσομπολιό της διπλανής πόρτας, μέχρι τα μεγάλα μυθιστορήματα της κλασσικής και παγκόσμιας λογοτεχνίας. 

 Η αφήγηση είναι ο τρόπος να εξιστορήσουμε τα πράγματα. Δεν είναι μόνο ένας. Μπορούμε να αφηγηθούμε με πολλους τρόπους την ίδια ιστορία. Δε θα ασχοληθώ με την έννοια της αφηγηματικής εστίασης. Ειναι γνωστά αυτά και ίσως βαρετά για τους μη ειδικούς. Ας πούμε κάτι πιο απλό. Το παράδειγμα του βασιλιά και της βασίλισσας. Ας πάρουμε τρεις προτάσεις:

α) Ζούσε ένας βασιλιάς και μία βασίλισσα.Ο βασιλιάς πέθανε. Πέθανε και η βασίλισσα.

β) Κάποτε ζόυσε ένας βασιλιάς και μία βασίλισσα. Ο βασιλιάς πέθανε, ύστερα από λίγο καιρό πέθανε και η βασίλισσα.

γ) Κάποτε ζούσε ένας βασιλιάς με τη βασίλισσα του. Όταν πέθανε ο βασιλιάς, ύστερα από λίγο καιρό πέθανε και η βασίλισσα από τη στεναχώρια της.

Οι τρείς αυτες προτάσεις δείχνουν πως από το απλό γεγονός περνάμε στην αφήγηση. Πάλι δε θε μπω σε λεπτομέρειες. Αρκεί να πούμε ότι από τη στιγμή που ο χωροχρονος και οι αιτιώδεις σχέσεις κάνουν την εμφάνιση τους στον λόγο, μπορούμε να μιλάμε για αφήγηση.

 Οι μύθοι είναι απλοί στη βάση τους. Όλοι ακολουθουν το ίδιο μοτίβο. Το ξέρουν καλά αυτό οι σεναριογράφοι των διάσημων σηριαλς. Αρκεί να εκσυγχρονίσουν το περιβάλλον και τσουπ μία σαπουνόπερα κάνει ταμείο. Ο βασιλιάς γίνεται μεγιστάνας, ο ήρωας, απλός καθημερινός άνθρωπος, για να ταυτιζόμαστε μαζί του, ο αντιήρωας απλός ή πλούσιος διεκδικητής, ο άθλος, μία προαγωγή ή η αποκάλυψη μιας σκευωρίας κ.ο.κ

 Πριν από χιλιάδες χρόνια ένας ιστοριογράφος από την Αλικαρνασσό αποδείχτηκε σπουδαίος στην οργάνωση της αφήγησης γύρω από μοτίβα που έμοιαζαν παραμυθικά, αλλά περιείχαν και ιστορικές λεπτομέρειες. Ο Ηρόδοτος κατάλαβε τί σημαίνει αφήγηση, και ιστορίες σαν το House of Cards και το Game of thrones μοιάζουν μακρινοί απόγονοι, προσαρμοσμένοι βέβαια στη σχετική βιομηχανία τους.

Γιατί το λέω αυτό; Μάλλον για να αποδείξω ότι χρεάζεται να ανατρέχουμε στη ρίζα της αφηγηματικής περιπέτειας, όπως αυτή οργανώθηκε από την ανθρωπότητα διαμέσου των αιώνων, ώστε να καταλάβουμε τα παραγωγά της και γιατί ασκούν τόση γοητεία.

Το βασικό "ζέσταμα" πριν από το παιχνίδι

 Τί διαβάζω για να γράψω; Πολλή κουβέντα γίνεται για το τι πρέπει να διαβάζει αυτός που γράφει. Καταρχάς να πούμε ότι πρέπει να διαβάζει. 'Οπως καλό είναι να ξέρει και μια ξένη γλώσσα, για να διευρύνει τους γλωσσικούς του ορίζοντες. Ας έρθουμε όμως στο θέμα του διαβάσματος. Το διάβασμα γι αυτόν που γράφει είναι κάτι σα βασικό ζέσταμα πριν από το παιχνίδι. Ενεργοποιεί την αντίληψη και εμπλουτίζει την υπάρχουσα ικανότητα. Γι' αυτό και από ένα σημείο και έπειτα, αφού έχουμε πάρει μια καλή γεύση από διάφορα αναγνώσματα, είναι χρήσιμο να εστιάσουμε αναγνωστικά σε συγκεκριμένα πράγματα. Δεν αρκεί δηλαδή, να διαβάζουμε γενικά και αόριστα, αλλά με κατεύθυνση προς αυτό στο οποίο θέλουμε να ανήκουμε: είδος λογοτεχνίας, ύφος, θεματικός άξονας κλπ. Υπάρχουν για όλους μας κάποιοι συγγραφείς που θέλουμε να τους "μοιάσουμε", σ' αυτούς και πρέπει να επιμείνουμε. Δε διαβάζουμε για να αντιγράψουμε κάποιον, αλλά μάλλον για να τον "κλέψουμε", αν κάτι δικό του μας είναι χρήσιμο και μας λύνει τα χέρια. Πολλά απ' αυτά που μας δυσκολεύουν στη γραφή τα έχουν λύσει κάποιοι πριν από μας και αυτό είναι μεγάλο οπλοστάσιο, πλούσιο και έτοιμο να εξελίξει τη δική μας φωνή.

Μουσική για διάβασμα
https://www.youtube.com/watch?v=R0kl9xFVSnI&t=3122s

δάσκαλος ἅμα καί ποιητής...

 Όταν λοιπόν μιλάμε για δημιουργική γραφή στην εκπαίδευση, εννοούμε την απόπειρα των διδασκόντων να μυήσουν τους μαθητές στη προσωπική δημιουργία. Αυτό προϋποθέτει δύο βασικά πράγματα: α) την αντίστοιχη εμπειρία του διδάσκοντος και β) την παιδαγωγική του επάρκεια.

Εν αντιθέσει με τα τμήματα δημιουργικής γραφής των ενηλίκων, η δημιουργική γραφή στο σχολείο,  είναι άκρως λειτουργικό να βασίζεται στις γενικές διδακτικές αρχές, όχι τόσο εξαιτίας κάποιου καταστατικού, όσο κυρίως λόγω της εμπειρίας των μαθητών. Οι μαθητές είναι ήδη εξοικειωμένοι με ένα συγκεκριμένο τρόπο οργάνωσης των μαθημάτων τους και όσο και αν αυτό φαίνεται κάπως περιοριστικό στη  εκπαιδευτική πράξη γενικότερα, τόσο χρήσιμο μπορεί να αποβεί στη διδασκαλία της τέχνης της γραφής.

 Στη πραγματικότητα, αυτό που προέχει σε ένα τμήμα δημιουργικής γραφής στο σχολείο, είναι να "πατήσει" πάνω σε όσα ήδη γνωρίζει ο μαθητής από τη σχολίκή εμπειρία του.  

Η αρχή, το ήμισυ του παντός

 Και τώρα από που ξεκινώ; Έχω αποφασίσει να πειραματιστώ με τη γραφή. Ωραία. Έχω αποφασίσει να γράψω σε μικρή φόρμα για ευνόητους λόγους. Ωραία. Έχω και ένα σεμινάριο που παρακολουθώ. Ωραία. Το θέμα της εβδομάδας μας δόθηκε. Ωραία. Αλλά από που να ξεκινήσω το κείμενο μου;

Συχνή είναι η συμβουλή να ξεκινάμε από ένα γενικό πλάνο. Μια απεικονιση του βάθους του τοπίου, ορίζοντα κλπ Σα να πρόκειται για κινηματογραφική κάμερα που σταδιακά θα κάνει το ζουμ της. Προσωπικά, θα έλεγα ότι ένα κείμενο  μπορεί να ξεκινά έτσι, αλλά επίσης και τελείως διαφορετικά. Με μία ερώτηση σε ευθύ λόγο, σα να ακούμε τη μέση ενός διαλόγου. Με ένα σχόλιο για το κεντρικό πρόσωπο ή για το ιστορικό περικείμενο, που μετά όμως, θα σβήνουν μέσα στην αφήγηση. Έτσι κι αλλιώς, η αρχή αλλάζει πιο συχνά κι από το τέλος σε πολλά αφηγήματα, μέχρι να ολοκληρωθουν. Δοκιμάζουμε δυο-τρεις εναλλακτικούς τρόπους και κρατάμε τον πιο αποτελεσματικό. Αυτό βέβαια, καμιά φορά, προϋποθέτει ότι έχουμε ολοκληρώσει την βασική ιστορία μας. Ξεκινήστε λοιπόν, να πιάνετε το νήμα της αφήγησησς σας από κάπου που σας διευκολύνει στη ροή. Αυτό άλλωστε, είναι και το αρχικό ζητούμενο, και όταν έχετε ολοκληρώσει σε πρώτη φάση τον βασικό κορμό της αφήγησης, επιστρέψτε στην αρχή να δείτε πως λειτουργεί. Καμιά φορά η αρχική σας επιλογή, που ίσως είχατε απορρίψει, μπορεί να σας εκπλήξει.

Το προζυμένιο μπαλάκι

Πολλοί όταν κάθονται να γράψουν λένε ότι δε τους έρχεται τίποτε. Υπάρχουν δύο θέματα: το πρώτο είναι ο τρόμος της λεύκης σελίδας, το writer's block. Το άλλο είναι η έμπνευση, όπως συνηθίζουμε να λέμε.

Στη πραγματικότητα τίποτε απ' αυτά δεν υπάρχει. Ναι, τόσο απλά. Είναι σα να λέμε ότι δε μπορούμε να φτιάξουμε ζυμάρι ενώ έχουμε αλεύρι πάντα στο σπίτι. Δηλαδή είναι θέμα απόφασης και στρωσίματος. Κάτι θα φτιαχτεί αφού η πρώτη ύλη είναι πάντα εύκαιρη. Μπορεί να μη μας ικανοποιησει τη πρώτη φορά, στη πρώτη του εκδοχή, στο ξεκίνημα, να μας φανεί ανούσιο, ρηχό, άνευ βάθους νοήματος, προοπτικής κλπ. Δεν έχει τόση σημασία. Το σημαντικό είναι ότι πάντοτε μπορούμε να γράψουμε. Δε φαντάζεστε πόσα κομψοτεχνήματα λόγου μπορεί να ξεκίνησαν ανέμπνευστα, αλλά πήραν το χρόνο τους σα προζύμι και άρχισαν να αναπτύσσονται δεξιοτεχνικά από τον δημιουργό τους. Ε, ναι, αγαπητοί μου, το writer's block δεν υπάρχει. Αυτά είναι δικαιολογίες περισσότερο για τον ίδιο μας τον εαυτό, όταν δε στρωνόμαστε να γράψουμε. Οτιδήποτε, μια πρόταση, μια παράγραφο. Καλή, κακή, μέτρια. Δεν έχει σημασία. Από κει θα ξεπηδήσουν σιγά σιγά όλα. Θα το πάρουμε αλλιώς. Όλα θα βρουν τη θέση τους. Με επιμονή. Θα πατήσουμε delete άπειρες φορές και θα το ξαναπιάσουμε. Θα κρατήσουμε μια λέξη, ένα όνομα, μια φράση, ώσπου το προζυμένιο μας μπαλάκι μετά από κόπο θα αχνίσει ζεστό-ζεστό μπροστά στα μάτια μας.

Οι ασκήσεις στη δημουργική γραφή

 Οι ασκήσεις στη δημιουργική γραφή είναι η συνήθης τακτική για την εβδομαδιαία πρακτική πάνω στο θέμα της γραφής. Συνήθως δίνεται ένα θέμα από τον διδάσκοντα αρκετά ευρύ στην οπτική του. Δηλαδή μία λέξη, ένας στίχος, μία φωτογραφία. Ή ακόμη, ένα μορφικό στοιχείο π.χ, παραμύθι από το μέλλον. Με βάση το δοθέν ή τα δοθέντα στοιχεία οι μαθητευόμενοι πρέπει να γράψουν ένα κείμενο (ο αριθμός των λέξεων εξαρτάται από το είδος λόγου του σεμιναρίου και συνήθως ορίζεται).

Στόχος είναι κάθε φορά οι ασκούμενοι να καταφέρουν να ολοκληρώσουν αφηγηματικά ένα θέμα που θα συνδιαμορφώσουν σε σχέση με τα στοιχεία που τους δόθηκαν. Αυτό ενέχει διάφορες πρακτικές δυσκολίες για τους μαθητευόμενους αλλά παρέχει ταυτόχρονα και μια μεγάλη δημιουργική ελευθερία. Σε αυτή τη φάση είναι χαρακτηριστική η ανάδυση των δυνατών σημείων αλλά και όλων των αδυναμιών που προκύπτουν κατά την εκτέλεση μιας βασικής ιδέας. 

Γραφή και ανάγνωση

 Η δημιουργική γραφή συνεπάγεται και δημιουργική ανάγνωση. Αυτό το λέμε αξιωματικά. Είναι απαραίτητο να διαβάζει αυτός που γράφει. Το αντίστροφο δεν εξυπακούεται. Ο αναγνώστης δε χρειάζεται να γράφει. 

 Όποιος όμως, ασχολείται με τα θέματα γραφής, είναι σημαντικό να διαβάζει. Όχι οτιδήποτε. Kαλύτερα να διαβάζει εστιασμένα και επιλεκτικά. Στην αρχή βέβαια, σε νεαρή ηλικία, όσο ακόμη τα λογοτεχνικά μας γούστα είναι υπό διαμόρφωση είναι χρήσιμο να διαβάζουμε ποικίλα πράγματα. Κλασσικούς συγγραφείς, μείζονος ή ελάσσονος σημασίας, σύγχρονους μας κλπ Όσο όμως, μεγαλώνουμε και βαθαίνει η σχέση μας με τη γραφή είναι χρησιμότερο να διαβάζουμε αυτούς που μας "ταιριάζουν", αυτούς από τους οποίους έχουμε να πάρουμε.

Τι παίρνουμε βέβαια από τους άλλους και κατά πόσο το χρησιμοποιούμε επιτυχώς, είναι μια άλλη κουβέντα....

Οι τρεις σωματοφύλακες "πηγαίνουν" σχολείο

Συχνά συζητάμε για τη δημιουργική γραφή και την κατάλληλη ηλικία. Η προσωπική μου άποψη είναι ότι η πιο κατάλληλη είναι η σχολική. Ίσως επειδή ως φιλόλογος έχω δει με τα μάτια μου πως η έννοια του fiction ενδιαφέρει τα παιδιά που τελειώνουν το γυμνάσιο.

Τα παιδιά σ’ αυτή την ηλικία παρότι δεν έχουν εμπειρία στη γλωσσική επεξεργασία των ιδεών, εντούτοις είναι όσο ποτέ ανοιχτά στο ερέθισμα του γραπτού λόγου που ζωντανεύει ως αφήγηση ιστοριών. Για πρώτη φορά μπορούν να αντιληφθούν την έννοια του ενιαίου σώματος της αφήγησης και ας μη γνωρίζουν τις τεχνικές λεπτομέρειες. Και έτσι πρέπει. Αυτό που τους ενδιαφέρει είναι η ιστορία. Πως ξεκινάει κανείς να συνθέτει την ιστορία του. Θυμάμαι κάποτε που εξηγούσα την έννοια της αφήγησης και τη σχέση της με τον πραγματικό χρόνο. 

Έφερα τότε ως παράδειγμα την αφήγηση του Δουμά στους “Τρεις σωματοφύλακες”. Πώς εξελίσσει την ιστορία του, από που τη πιάνει, που την αφήνει, πόσο χρόνο διαρκεί ο αφηγηματικός χρόνος κλπ. Ήταν από τις πιο πετυχημένες προσεγγίσεις στις έννοιες του γραπτού λόγου. Θυμάμαι ότι ακόμη και οι πιο αδιάφοροι μαθητές ήθελαν να ακούσουν. Κάτι σα να φώτιζε το νοητικό τους σύμπαν. Η έννοια της σύνθεσης.